Bir faz elektrik motorları
Endüstride, ofis ve evlerde en çok kullandığımız motorlar bir fazlı motorlardır. Motorların çalışması için ilk anda hareketi sağlayacak bir sistem olması gerekir. Bu üç fazda fazlar sayesinde gerçekleşir. Bir fazlı motorun dönmesi için ise yardımcı sargı kullanılır ve motorumuz sanki iki fazlı gibi döner ve manyetik alan sağlanır. Bu şekilde moment üretmiş oluruz.
Bir fazlı yardımcı sargılı asenkron motorların çalışması
Yalnız ana sargıdan oluşan asenkron motorda ana sargı birbirine ters yönde iki manyetik alan meydana getirir. Her alan birbirinin zıttı yönde moment üretir ve toplam moment sıfır olduğundan döndürme momenti üretemez. Yardımcı sargı ile birlikte iki fazlı sistem elde edilir. Statorda iki fazlı sargılar döner manyetik alan meydana getirir. Oluşan manyetik alan rotor kısa devre çubuklarını keserek rotorda bir gerilim indükler.
Bir fazlı motorlarda motor yönünün değiştirilmesi
Bazen dönme yönünü değiştirmek isteyebiliriz. Bunu üretici ve sanayide çalışan mühendisler firma yararı doğrultusunda daha iyi verim almak için gerçekleştirirler. Bir fazlı sistemlerde esas sargının ve ya yardımcı sargının yönünü değiştirerek tek fazlı sistemlerde motorun dönme yönünü değiştirebiliriz. Merkez kaç anahtarı ile kontrol edilen yardımcı sargılı motorlarda motor çalışırken devir yönü değiştirilmemelidir. Çünkü motor yalnız ana sargı ile çalışmaktadır. Motorun dönmesi için koyduğumuz yardımcı sargı sadece motorun çalışması anında moment üretir ve motorun kalkmasını sağlar. Yardımcı sargılar kayıpları arttırır ve zarar verebilir. Yardımcı sargılar devreden işimiz bitince merkez kaç anahtar (central force) ile çıkartılır.
Yardımcı sargının devreden çıkarılması
Motor kalkınma anında yardımcı sargı yönü ana sargının manyetik alanını destekleyecek yöndedir. Fakat rotor devri, normal devrine yaklaştıkça yardımcı sargı ana sargı üzerinde ters etki yapar. Eğer motor devrine ulaştığı halde yardımcı sargı devreden çıkarılmazsa ince kesitli yardımcı sargıdan fazla akım geçeceğinden sargılar ısınır ve bir süre sonra da yanar. Bu neden yardımcı sargının anma devrinin %75-80'ine ulaştığı anda devreden çıkarılmalıdır. Yardımcı sargı merkezkaç anahtar ile devreden çıkarılabilir.
Merkez kaç (santrifüj) anahtarı ile devreden çıkarma
Motor kalkınırken yardımcı sargıyı devrede tutan, motor normal devrin %75 ine ulaştığında devreden çıkaran bir anahtardır. Merkez kaç kuvvet özelliğinden yararlanılarak yapılmıştır. İki kısımdan meydana gelen santrifüj anahtarın duran kısmı kapak içerisinde, hareketli kısmı ise rotor miline monte edilir. Duran kısımda bulunan iki kontak, motor çalışmazken kapalı durumdadır ve yardımcı sargıyı devreye sokar. Motor normal devrinin %75 ine ulaştığında ise hareketli kısım, merkez kaç kuvvetin etkisi ile dışarı doğru çekilerek kontak üzerindeki basıncı kaldırır. Bu sırada kontak açılarak yardımcı sargı devreden çıkar. Motor durduğunda ise bir yay vasıtası ile tekrar eski konumuna gelerek kontağı kapatır.
Bir fazlı yardımcı sargılı asenkron motorlar çok sık başlatma-durma gerektirmeyen yol alma momenti düşük olan yükler için uygundurlar. El aletleri, çamaşır makinesi, brülör, kurutucu, aspiratör vb.
Elektrik motorlarında üç faz sistemi
Üç fazlı sistemlerde her faz arasında 120 derecelik bir açı vardır. fazlar bu açı kadar mesafede yer değiştirirler.
Üç fazlı sistemlerde döner manyetik alan kendi kendine oluşmaktadır.
Asenkron motorların stator sargılarına üç fazlı alternatif bir gerilim uygulandığında stator sargılarında döner bir manyetik alan meydana gelir. Bu manyetik alan rotor üzerinde bir gerilim indükler. İndüklenen bu gerilimin rotor üzerinde rotor manyetik alanını oluşturur. Rotor manyetik alanı ile stator manyetik alanının birbirini etkilemesi sonucunda bir döndürme momenti oluşur. Oluşan bu moment ile rotor, döner alan yönünde dönmeye başlar.
Üç fazlı motorların yönünün değiştirilmesi
Herhangi iki fazın yönünü değiştirdiğimiz zaman üç fazlı motorların dönme yönü değişecektir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder